کارولوکاس در سال ۱۳۸۵ به دلیل فعالیتهای منحصر به فرد آموزشی و تحقیقاتی در زمینه مهندسی کامپیوتر، روباتیک و هوش مصنوعی به عنوان چهره ماندگار مهندسی ایران برگزیده شد

در ۱۷ تیرماه سال ۸۹ جامعه علمی ایران یکی از چهره های برجسته خود را از دست داد. کارو لوکاس (۱۳۲۸ در اصفهان — ۱۷ تیر ۱۳۸۹ در تهران) از پژوهشگران به نام سیستمهای هوشمند در ایران بود. زمینهٔ پژوهش های او پیشبینی سریهای زمانی، مدلهای عاطفی و منطق فازی بود. او در سال ۱۳۸۵ خورشیدی به عنوان چهره ماندگار شناخته شد. وی همچنین به عنوان «پدر علم رباتیک ایران» شناخته می شود. پروفسور کارو لوکس نه تنها به عنوان دانشمند و مهندس، بلکه به عنوان فردی که الهام بخش دانشجویان، همکاران و دوستانش است، در یادها باقی می ماند.

کارو در ۱۴ شهریور ۱۳۲۸ در شهر اصفهان و در یکی از سفرهای تابستانی خانواده اش به این شهر به دنیا آمد. او در تهران بزرگ شد و پس از تحصیل در دبیرستان کوشش، در سال ۱۳۵۲ با درجه کارشناسی ارشد در مهندسی کنترل از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. ایشان دکتری خود را در سال ۱۳۵۵ از دانشگاه برکلی در کالیفرنیا در رشته کنترل سیستمها و با گرایش فرعی اقتصاد مالی که یکی از زمینه های تحقیقاتی ایشان در تمام طول زندگانی باقی ماند، دریافت کردند. پروفسور لوکس در تحصیل فردی بسیار بااستعداد بودند و بسیاری از معلمان و دوستانش از ایشان به عنوان فردی نابغه یاد می کنند. در توصیه نامه استاد کارو در دانشگاه تهران به دانشگاه برکلی چنین نوشته شده است: "اگر کارو را در دانشگاه خود قبول نکنید، دیوانه اید". در سال ۱۳۵۵، پروفسور لوکس که استادیار UCLA بود و در زمانی که بازگشت به ایران برای دنبال کردن کار دانشگاهی، برای بسیاری از دانشمندان جوان با استعدادی نظیر او تصمیم ساده ای نبود، به گروه مهندسی برق و کامپیوتر دانشکده فنی دانشگاه تهران پیوست. ایشان به سرعت چهره برجسته دانشگاهی و به تدریج به یکی از چهره های شاخص دانشگاه تبدیل شدند. ایشان در تمام طول مدت فعالیت علمی خود در دانشگاه تهران،در سمتهای مختلفی نظیر ریاست گروه برق و کامپیوتر (۱۳۶۴-۱۳۶۷) خدمت می کردند. پروفسور لوکس همواره به همکاریهای بین المللی علاقه زیادی داشتند. ایشان در مراکز علمی مختلفی محقق مدعو بوده اند: استادیار در گروه های مهندسی برق و مهندسی مکانیک و صنایع دانشگاه گاریونیا، بنقازی، لیبی (۱۳۶۳-۱۳۶۴)؛ استادیار مدعو دانشگاه برکلی کالیفرنیا، آمریکا (۱۳۶۷-۱۳۶۸)؛ استادیار مدعو، گروه مهندسی صنایع دانشگاه تورنتو، کانادا (تابستان ۱۳۶۸ و تابستان ۱۳۶۹)؛ استادیار مدعو، موسسه ریاضیات کاربردی، موسسه علوم چین، بژینگ، چین (تابستان ۱۳۷۰)؛ استادیار مدعو، موسسه تکنولوژی برق هاربین، چین (تابستان ۱۳۷۱)؛ عضو وابسته مرکز بین المللی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی، تریست، ایتالیا (شهریور ۱۳۷۱)؛ استاد مدعو، موسسه فیزیک ایروان، ارمنستان (تابستان ۱۳۷۶)، محقق مدعو، موسسه پردازش داده و الکترونیک، فورشانگزنتروم کارلروش، آلمان (تابستان ۱۳۸۳)، سخنران در مدرسه زمستانی، دانشگاه پیشرفت پرسنل، برنامه تربیت مدرس دانشگاه جورج-آگوست گوتینگن، آلمان (دی ۱۳۸۶)؛ پروفسور مدعو، دانشگاه آمریکایی ارمنستان، ایروان، ارمنستان (تابستان ۱۳۸۶).

پروفسور لوکس تمام فعالیت خود را به تحقیق اختصاص داده بودند. ایشان سخنرانیهای خود را به صورت کارگاه در راستای تحقیقات علمی در زمینه های مورد علاقه خود ارائه می دادند و معمولا اولین جلسه سخنرانی ترم خود را با بیان ین نکته آغاز می کردند که هدف از کلاس انتقال اطلاعات نیست، بلکه انجام تحقیقی مشترک است. در انتهای دهه ۶۰ و پس از انقلاب اسلامی، گروههای تحصیلات تکمیلی بخصوص در سطح دکتری، بسیار اندک بودند و اعضای هیئت علمی در امکان انجام کار مطلوب و با کیفیت در دانشگاههای ایران تردید داشتند. در چنین زمانی، پروفسور لوکس همچنان به دانشجویانش می آموخت که بجای مطالعه جزوات درسی، کتابهای درسی و در مرحله بعد بجای مطالعه کتب درسی، مقالات علمی را مطالعه کنند و در نهایت بر قدرت تحلیل خود و تفکر انتقادی تکیه کنند. لذا جای تعجب نیست که بسیاری از دانشجویان، سخنرانیهای دکتر لوکس را نقطه عطفی در کار علمی خود می دانند و همچنین جای تعجب نیست که سخنرانیهای ایشان، در هر موضوعی، نزدیک به صد دانشجوی تحصیلات تکمیلی را به خود جذب می کرد که این رقم چندین برابر متوسط تعداد دانشجویان هر کلاس در مقطع تحصیلات تکمیلی است.

پروفسور لوکس پژوهشهاى خود را در علوم و مهندسى سيستم شروع کرد، اما در خلال دهه هشتاد به تدريج تمرکز پژوهشهاى خود را به سمت سيستمهاى هوشمند انتقال داد. او جزو نخستين پژوهشگران بين المللى بود که ارتباط ميان شبکه هاى عصبى، منطق فازى و الگوريتم هاى ژنتيک را محقق کردند. به عنوان يک نتيجه، او يک برنامه پژوهش همه جانبه را در اين حوزه ها آغاز کرد که شامل تدريس درسهاى پيشرفته مرتبط (مانند حسابگرى زيستى) بود. در آن زمان (1992) يک درس با اين عنوان و محتوا حتي در دانشگاههاى بين المللى مشهور نيز بسيار نادر بود. احتمالاً اين شروع زودهنگام موجب موفقيت هاى فراوان وى در اين رشته شده است. در واقع، پروفسور لوکس توانايى کميابى در پيشبينى مسيرهاى پژوهشى پرثمر در آينده داشت. به عنوان يک رهبر واقعى، او از نظر ديد، جلوتر از زمان خود بود.

پروفسور لوکس در خلال دهه نود و اوايل قرن بيست و يکم، يک بعد جديد به فعاليتهايش اضافه کرد: «پژوهش در سيستمهاى پيشبينى هوشمند در ايران». او در فرايند تأسيس مجدد IEEE واحد ايران پس از انقلاب نقش بسيار داشت و به عنوان رئيس آن از 1990 تا 1992 خدمت کرد. وى به عنوان مشاور معاون وزير فرهنگ و آموزش عالي ايران (1995 تا 1998)، در تاسيس مراکز متعدد پژوهشي مرتبط با سيستمهاي هوشمند در ايران مؤثر بود. به طور خاص، او پژوهشکده سيستمهاى هوشمند را در پژوهشگاه دانشهاى بنيادى (IPM)، تهران، ايران، بنا نهاد (که امروز پژوهشکدهى علوم شناختى ناميده می شود) و به عنوان رئيس آن از 1994 تا 1998 خدمت نمود. وى عضو کميته اى بود که «قطبهاى علمى» را در دانشگاههاى ايران شناسايى، برنامه ريزى و پشتيبانى مى نمود و مدير مؤسس قطب علمى کنترل و پردازش هوشمند در دانشگاه تهران بود (2001 تا 2005).

پروفسور لوکس، به توسعه و پشتيبانى گفتگو و همکارى ميان پژوهشگران اعتقاد داشت و يکي از برجستگى هاى شخصيت او، کمک کردن به کنفرانسهاى محلى، ملى و بين المللى بود. او نخستين کنفرانس بين المللى سيستمهاى کنترل را پس از انقلاب در 1990 راه اندازى کرد و در تاسيس کنفرانسهاى متعدد ديگر شامل کنفرانس سيستمهاى هوشمند ايران، کنفرانس سيستمهاى فازى ايران و کارگاه شبکه هاى عصبى ايران ـ ارمنستان، نقش محورى بازى کرد. با اين وجود، احتمالاً مهمترين نقش دکتر لوکس، در گردهمايىهاى علمى، در سطح داخلى آمد. به عنوان يک مدرس کاريزماتيک و به عنوان يک نماد براى پژوهش در سيستمهاى هوشمند در ايران، او در پذيرش دعوتها براى ارائه ى سخنرانى در دورترين نقاط کشور، در گردهمايى هاى محلى و دانشگاههاى کوچک آماده بود.

يکى از مهمترين ويژگى هاى رويکرد علمى پروفسور لوکس، توانايى فوقالعاده ى وى در تحليل تقريباً همه چيز در يک سطح سيستمى انتزاعى و رفت و برگشت بين مدل و واقعيت بود. او به طور موفق «طراحى سيستمها» را نه تنها براى دانشجويان مهندسى برق و کامپيوتر، بلکه دانشجويان مديريت، زيستشناسي، ژئوفيزيک، مهندسى صنايع، اقتصاد، و حتى هنر تدريس مىکرد. پروفسور لوکس در واقع يک دانشمند ميان رشته اى بود. دیگر ویژگی کم نظیر استاد تسلط تحسین برانگیزشان بر رشته های مختلف علمی بود. در میان اساتید دانشگاه، به دلیل ماهیت این حرفه؛ یعنی، مورد پرسش قرار گرفتن از سوی دانشجویان در زمینه های متفاوت، اساتیدی بودند که تنها علائق آموزشی و پژوهشی خاصی داشتند اما ویژگی دکتر این بود که در مقام پاسخ گو به مباحثی در رشته هایی دور از رشتۀ تخصصی خود نیز کاملاً تسلط داشت و با درکی عمیق از این مباحث صحبت می کرد؛ برای مثال، ایشان تسلطی کم نظیر در زمینۀ تاریخ و ادبیات ارمنستان و مشاهیر ارمنی، چه در زمینۀ سیاسی و چه در زمینه های علمی، داشتند. همین امر سبب شده بود که استاد دروسی را در رشته ها و دانشکده های مختلف مانند فناوری اطلاعات، مهندسی سیستم ها، مدیریت، هنرهای زیبا، روان شناسی، زبان شناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، کارآفرینی، تجارت الکترونیک و بانکداری ارائه کند یا راهنمایی، مشاوره و داوری پایان نامه های مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری را در این زمینه با موفقیت برعهده گیرد.

در سال ۱۳۸۵ به دلیل فعالیتهای منحصر به فرد آموزشی و تحقیقاتی در زمینه مهندسی کامپیوتر، روباتیک و هوش مصنوعی به عنوان چهره ماندگار مهندسی ایران برگزیده شده بود.

مطالب اخیر